Bez czarny – (Sambucus nigra L.)
Nazwa ludowa: holunder, dziki bez, hućka, bzina
Dawniej uważano go za roślinę magiczną, łączącą świat żywych i martwych. Sadzono go przy domach i obejściach aby chronił przed ”złem” i uderzeniami pioruna, sporządzano z niego amulety. Przypisywano mu ogromną moc leczniczą , stąd jego szerokie zastosowanie w medycynie ludowej .Leczono nim kaszel, katar, biegunkę , bóle głowy . Są nawet wzmianki o leczeniu padaczki sokiem z czarnego bzu. Wykorzystywano go w kuchni : z owoców sporządzano wino , konfitury, powidła , gotowano zabielane mlekiem zupy, a kwiaty smażono w cieście, lub przygotowywano z nich syrop.
Gdzie możemy go znaleźć: W Polsce mamy 3 gatunki dzikiego bzu: bez czarny, bez koralowy i bez hebd .
Do celów leczniczych i kulinarnych pozyskuje się surowce z bzu czarnego . Dwa pozostałe gatunki są uważane w Polsce za trujące .
Bez czarny jest to krzew, czasem niewysokie drzewko , które w okresie kwitnienia pokrywa się podobnymi do baldachów kremowo-białymi kwiatostanami o charakterystycznym zapachu . Możemy go spotkać na brzegach lasów , przy drogach , na miedzach i nieużytkach. Rośnie przy domach , ozdabia ogrody i parki. Lubi żyzne, zasobne w wapń podłoże.
Co jest surowcem zielarskim:
Do celów leczniczych pozyskuje się kwiaty w czerwcu i owoce bzu czarnego , które dojrzewają na przełomie sierpnia i września.
-
Zbiór kwiatów prowadzi się tylko w suche dni .Należy zabrać ze sobą sekator i koszyk o szerokim dnie. Ścinamy całe baldachy i układamy luźno w koszyku, przygniecione kwiaty ciemnieją. Rozkładamy je cienką warstwą i suszymy w przewiewnym miejscu. Po wysuszeniu kwiaty przecieramy na sicie, można je też ręcznie “osmykać” z szypułek. Gotowy surowiec najlepiej przechowywać w dobrze zakręconym szklanym naczyniu .
-
Do zbioru owoców potrzebny będzie również koszyk i sekator lub nożyk. Zbieramy tylko te kiście gdzie wszystkie owoce są równomiernie dojrzałe i błyszczące. Po ścięciu układamy je w koszyku tak aby ich nie przygnieść . Można je suszyć lub przygotować z nich sok lub dżem. Owoce bzu rozkładamy cienką warstwą i suszymy . Aby usunąć szypułki musimy wysuszone owoce otrzeć na sicie.
Substancje czynne:
-
Kwiaty zawierają flawonoidy( rutyna, kwercytryna), garbniki, kwasy wielofenolowe (kw. kawowy, chlorogenowy) , kwasy organiczne, cholinę, olejki eteryczne, sole mineralne, nieznany związek napotny.
-
Owoce– antocyjany, garbniki, kwasy wielofenolowe i organiczne, witaminy z grupy B, Wit.C, pektyna, związki cukrowe.
Pożytek dla zdrowia:
-
Kwiaty wykazują działanie napotne, obniżają gorączkę , ułatwiają odkrztuszanie flegmy, poprawiają elastyczność naczyń krwionośnych, zmniejszają ich przepuszczalność. Działają moczopędnie, wspierają odtruwanie organizmu. Napary z kwiatów bzu czarnego stosuje się przy przeziębieniach, anginie, zapaleniu gardła, przy kruchych naczyniach krwionośnych, katarach, nieżycie oskrzeli i kaszlu. W stanach zapalnych układu moczowego i przy chorobach skóry.
-
Owoce działają odtruwająco, wspomagają usuwanie szkodliwych substancji z organizmu .Wykorzystuje się je w chorobie gośćcowej, chorobach zakaźnych i schorzeniach skórnych. Przypisuje się im również działanie przeciwbólowe. Są stosowane pomocniczo w rwie kulszowej czy zapaleniu nerwu trójdzielnego.
Przepisy:
Napar:
1-2 łyżki suszonych rozdrobnionych kwiatów zalać 1szkl. wrzątku, przykryć i parzyć 20 min.
Pić 2 szkl. dziennie. Przy przeziębieniach można napar zrobić na mleku i osłodzić miodem.
Odwar:
1-2 łyżki owoców bzu czarnego zalać 1 szkl. wody. Gotować pod przykryciem na małym ogniu około 5 minut.
Odstawić na 15 min i przecedzić.
Jako środek moczopędny- pić 2-4 razy dziennie 1/3 szklanki
Jako środek przeciwbólowy i rozwalniający – pić 1/2 – 2/3 szklanki odwaru 1-2 razy dziennie
Syrop z kwiatów dzikiego bzu
-
40-50 baldaszków
-
1l wody
-
1kg cukru
-
2-3 cytryny ( ekologiczne, niepryskane)
